Dr. Karim Elbaciti, Siyaset ve Vaaz - Hâricîler ile Emevîler Arasındaki Hutbelere Diyalektik Yaklaşım - İdeoloji ile Söz-Eylem Zıtlığı Arasında Ethos ………………….197-231
Özet:
Vaaz dinin harekete geçirdiği ve onun etrafında dönen insani bir faaliyettir. Hatırlatma veya korkutma olmak üzere iki hedefi vardır. Böyle olması onun sadece ıslah etmekle ilgilendiği anlamına gelmez. Çünkü vaaz ideolojiye bürünüp siyaset ile karışabilir. Bu durumda başka hedeflerin peşinde olan bir araca dönüşebilir.
Bu makalede, Hâricîler ile el-Haccâc bin Yusuf es-Sekkafî’nin şahsındaki bazı Benî Ümeyye yöneticileri arasındaki hutbelerde, vaaz hitabıyla siyasetin birbirine girme derecelerini incelemeyi hedefledik. Amacımız vaazın siyasi hitaptaki işlevini ve rolünü anlamaktır. Bunun için Aristo’nun Etos, Patos ve Logos sırasıyla temel bileşenleri içeren Retorik’inde temellendirdiği kadim belağattan yardım aldık. Retorikin ilk bileşeni olan Etos ile sınırlı kaldık. Hatipin ideolojik kanaat ile söz-eylem zıtlığı arasında Etos ekseninde kendisi veya toplumu hakkında inşa ettiği imgenin niteliğini gözlemlerken ikinci bileşenden faydalandık. Başka bir taraftan da bu hitaplardan bazılarının birbiriyle çelişmelerini gözlemledik. Vaazın siyasi hitapta yasallaştırma ve tezkiye etmek amacıyla kullanıldığı ve çoğu zaman kendi rotasının dışına çıkıp işlevinin yetersizleştiği sonucuna ulaştık.
Anahtar Kelimeler:
Vaaz, Siyaset, Etos, Patos, Tartışma.